کیست دندان یک حفره بسته است که با مواد نیمه جامد یا مایع پر شده و در داخل بافت نرمی چون لثه تشکیل می‌شود. این نوع توده خوش خیم بوده اما با توجه به وضعیت دهان و دندان احتمال اینکه تهاجمی باشد وجود دارد و ممکن است باعث آسیب به بافت استخوان شود. کیست اصولا به شکل زائده‌ای غیر عفونی تشکیل شده اما به دلیل التهابی بودن باعث مردن بخش مرکزی دندان و تورم می‌شود. زمانی که کیست گسترش یابد، فشار به استخوان اطراف دندان افزایش پیدا می‌کند، این موضوع به مرور باعث تحلیل استخوان شده، آن را تخریب می‌کند و از جمله عواملی به حساب می‌آید که در کشیدن دندان موثر است.
دلیل ایجاد کیست دندان چیست؟
درد، التهاب و فشار در ناحیه لثه و لب می‌توانند باعث تشکیل کیست شده و به تخریب دندان و استخوان فک بپردازند. این توده در ابتدا شبیه به یک زائده غیر عفونی پدیدار شده و به مرور ماهیت التهابی آن تاثیرات خود را اعمال کرده و با بزرگ شدن اندازه توده میزان فشار به بافت استخوانی اطراف دندان افزایش پیدا می‌کند. کیست اصولا به دو دسته خوش خیم و بد خیم تقسیم شده که اگر خوش خیم باشد عارضه جدی نبوده و معمولا قابل مشاهده نیست اما اگر جزء دسته دوم باشد به مرور باعث ایجاد مشکلات جبران ناپذیری در دهان و فک شده و در موارد نادر بین 1 تا 6 درصد سرطان را به دنبال دارد.
آیا کیست دندان خطرناک است؟
کیست دندان به قدری خطرناک نیست که از آن وحشت داشته باشید، این نوع توده رشد زیادی نداشته و اغلب روی بافت مجاور دهان تاثیرگذار نیست به همین دلیل خیلی نگران کننده نخواهد بود. نکته حائز اهمیت این است که کیست از 1 لایه اپیتلیوم تشکیل شده در نتیجه می‌تواند به راحتی تغییر ماهیت داده و حتی در موارد نادر به تشکیل تومور در دیواره کیست منجر شود. همچنین مشاهده شده که گاها این تومورها بدخیم بوده و به درمان نیاز دارند. با توجه به این موضوع بهتر است همواره به دنبال درمان آن باشید تا از وقوع مشکلات جدی‌تر جلوگیری شود، البته لازم به ذکر است که احتمال دارد درمان مرحله‌ای باشد.
در ابتدا دندان درمان شده و سپس بررسی‌ها از سوی دندانپزشک صورت می‌گیرد تا اگر نیاز باشد جراحی صورت گیرد. اگر نیاز به جراحی باشد هر بافتی که از داخل دهان خارج شود به آزمایشگاه باتولوژی فرستاده می‌شود تا ماهیت اصلی آن تعیین شود، بدین ترتیب مشخص می‌شود که بافت مورد نظر کیست بوده یا ضایعه‌ی دیگری در داخل دهان رشد کرده است.
انواع کیست دندان
کیست دندان انواع مختلفی دارد که هر کدام در قسمت خاصی از دهان رشد کرده و با توجه به پارامترهای مختلف تشکیل می‌شوند. در این زمینه دندانپزشک با توجه به نوع کیست روش مناسبی را برای درمان در نظر می‌گیرد.
کیست لثه
کیست لثه یک توده کوچک و برآمده است که اصولا رو یا داخل لثه شکل گرفته و داخل آن حاوی عفونت یا هر ماده دیگری که به مرور ایجاد شده می‌باشد. این نوع کیست زیر دندان یا کنار لثه شکل گرفته و به مرور رشد کرده و به دندان فشار وارد می‌کند و موجب درد گرفتن آن می‌شود و 40در صورتی که درمان نشود در طولانی مدت باعث از بین رفتن دندان و استخوان خواهد شد. البته اصولا بی خطر بوده و اگر به شکل اصولی توسط دندانپزشکان درمان شود به دندان و استخوان فک بیمار آسیبی وارد نخواهد کرد. در این زمینه متخصص با بهرمندی از عکس رادیوگرافی به راحتی عامل مشکل را متوجه شده و به خارج کردن آن از داخل دندان می‌پردازد.
کیست دنتی ژورس
کیست دنتی ژورس اغلب در قسمتی از لثه ایجاد می‌شود که دندان در آن بخش هنوز رویشی ندارد، به همین دلیل جای دندان عقل که از جمله آخرین دندان‌هایی است که در دهان رشد می‌کند فضای مناسبی برای رشد این نوع کیست دندان است. این توده با علائمی چون تورم، حساسیت دندان و جابجایی خود را نشان داده و در صورتی که از داخل لثه بیرون آورده شده از بین رفته و خطرناک نیست.
کیست دنتی ژورس اغلب در افرادی که در دهه 20 تا 30 سالگی هستند بیشتر مشاهده شده که با استفاده از عکس برداری ایکس ری قابل شناسایی بوده و در صورتی که کوچک باشد به راحتی از داخل دهان خارج می‌شود. برای برداشتن آن یک برش روی توده ایجاد شده و آن را تخلیه می‌کنند، زمانی که مایع داخل کیست دنتی ژورس به طور کامل خارج شد آن را به شکلی بخیه می‌زنند تا باز بماند، بدین ترتیب از عود مجدد جلوگیری خواهد شد. از جمله عوارض این توده باید به موارد زیر اشاره داشته باشیم:
- عفونت
- از دست دادن دندان
- شکستگی فک
- آملو بلاستوما
توده دنتی ژورس دندان بی خطر بوده و به راحتی درمان می‌شود، اگر در ناحیه دندان نیش و آسیاب احساس درد داشتید بهتر است در اولین فرصت با دندانپزشک صحبت کرده و برای درمان اقدام کنید تا از مشکلات جدی جلوگیری شود.
کیست پریودنتال
کیست پریودنتال یک نوع التهاب مزمن است که می‌تواند به راحتی ساختار استخوان را تحت تاثیر قرار داده و بافت لثه را تخریب کند. این نوع توده اغلب توسط باکتری‌ها به وجود می‌آید، زمانی که پلاک روی دندان جمع شده و سخت شود با مسواک یا نخ دندان از بین نرفته و باعث قرمزی و تورم لثه شده و به راحتی خونریزی می‌کند. در صورتی که این نوع توده درمان نشود به پریودنتیت تبدیل خواهد شد. در این زمان باکتری‌های موجود در پلاک سمی لثه را تحریک کرده و آن را از سطح دندان دور می‌کنند. این بیماری علائم مختلفی دارد که از جمله مهمترین آن‌ها باید به خونریزی لثه، لثه متورم، بوی بد دهان، لق شدن دندان، عقب رفتن لثه، حساسیت دندان و … اشاره کنیم. علل مختلفی باعث ایجاد کیست لثه دندان می‌شوند که از جمله مهمترین آن‌ها به شرح زیر هستند:
- مصرف دخانیات خطر بیماری به کیست پریودنتال را افزایش می‌دهد. مصرف دخانیات و تنباکو جریان خون به لثه را کاهش داده و آن را مستعد ابتلا به عفونت خواهد کرد.
- تغییرات هورمونی بدن از جمله مهمترین پارامترهایی هستند که موجب تشکیل این نوع توده می‌شوند. در نتیجه امکان مبتلا شدن به این بیماری در دوران بلوغ، بارداری و یائسگی در بانوان افزایش پیدا کرده است.
- ژنتیک از جمله عواملی است که ممکن است احتمال ایجاد این بیماری را در افراد افزایش دهد، در نتیجه اگر یکی از والدین یا خواهر و برادر شما به این نوع کیست دندان دچار شده باشد بهتر است تحت معاینه کارشناسان قرار بگیرید.
کیست کراتوسیست
کیست کراتوسیست از جمله کیست‌های شایع است که از بقایای سلولی دنتال لامینا منشا گرفته و اصولا در دهه دوم و سوم زندگی بروز پیدا می‌کند. این بیماری اغلب در مردان و در فک پایین به خصوص ناحیه خلفی قابل مشاهده است، یکی از مهمترین ویژگی‌های این توده را باید گسترش زیاد بدون ایجاد تورم در نظر گرفت. به دلیل اینکه در استخوان فک رشد می‌کند قابل مشاهده نبوده، همچنین باعث بزرگ شدن فک نشده و آن را از درون مختل می‌کند.
از ویژگی‌های این کیست کراتوسیست دندان باید به حرکت دندان اشاره کرد، علاوه بر این باید گفت که بسیار نادر می‌باشد و تنها 5 الی 15 درصد از تمام توده‌های منشا دندانی را تشکیل می‌دهد که با بهرمندی از عکس پرتوی ایکس قابل تشخیص خواهد بود. در صورتی که توسط دندانپزشک شناسایی نشود به آرامی بزرگ شده و اگر بترکد، کراتین آن به نواحی مختلف فک راه پیدا کرده و موجب ایجاد درد و تورم شدید خواهد شد.
کیست پری اپیکال
کیست پری اپیکال التهابی است که در راس ریشه دندان غیر حیاتی به سبب پوسیدگی دندان ایجاد می‌شود. این نوع توده به دلیل عفونت باکتریایی و بافت گرانوله به وجود می‌آورد، موجب افزایش فشار در ناحیه مورد نظر شده و زمینه گسترش کیست دندان را در اطراف دهان و دندان فراهم کرده است. از نظر بالینی دیده نشده و اگر دندان به ضایعات بزرگ پوسیدگی مبتلا شده یا آسیب دیدگی زیادی داشته باشد احتمالا به این کیست دچار شده‌اید. اغلب به شکل تک حلقه‌ای با لبه مشخص ایجاد شده که اندازه آن به کمتر از 10 میلی متر رسیده و راس آن نیز در ریشه دندان قرار دارد. در مراحل اولیه این نوع کیست علامتی نداشته اما با بزرگ شدن علائم زیر را مشاهده خواهید کرد:
- درد دندان
- تورم لثه
- آبسه
- تحرک دندان
- برجستگی استخوان فک
به منظور تشخیص این نوع کیست دندان دندانپزشک از روش‌هایی چون رادیوگرافیک و سی تی اسکن استفاده کرده تا به طور دقیق به ارزیابی اندازه و گسترش توده بپردازد. از جمله مهمترین عوارض آن باید به از دست دادن دندان، گسترش پیدا کردن عفونت، شکستگی استخوان و ایجاد توده بزرگتر اشاره داشته باشیم.
کیست ادنتوژنیک
کیست ادنتوژنیک از بافت سازنده دندان نشئت گرفته و اغلب در اطراف دندان ایجاد می‌شود که انواع مختلفی دارد. از جمله مهمترین انواع آن می‌توان به موارد زیر اشاره داشته باشیم:
- کیست رادیکولار شایع‌ترین نوع توده است که در اطراف نوک ریشه دندان عفونتی به وجود می‌آید.
- کیست دنتیژروس در اطراف تاج دندانی که رشد نکرده چون دندان عقل ایجاد می‌شود.
- کراتوسیست ادنتوژنیک رشد سریعی داشته و در صورتی که به طور اصولی درمان نشود مشکلات جدی به دنبال خواهد داشت.
- اودونتوما، توموری خوش خیم بوده که از مینا و عاج تشکیل شده و به شکل کیستیک ظاهر می‌شود.
از جمله علل ایجاد این نوع توده باید به بافت باقی مانده در دهان، عفونت دندان و تروما اشاره داشته باشیم. در صورت بروز درد دندان، تورم لثه و تحرک دندان به احتمال زیاد به این نوع کیست دندان مبتلا شده‌اید در نتیجه به این موضوع دقت داشته باشید. برای تشخیص دقیق نوع کیست از بیوپسی استفاده شده همچنین رادیوگرافی و سی تی اسکن نیز در این زمینه موثر در نظر گرفته می‌شوند.
علائم کیست دندان چیست؟
کیست دندان اصولا نتیجه برخی از عفونت‌های دندانی به حساب می‌آید که نشانه‌های مختلفی را روی لثه و دندان بر جا می‌گذارد. با این حال توصیه می‌شود در صورتی که به داشتن این توده در دهان خود مشکوک هستید موارد زیر را بررسی کنید.
- داشتن درد یا حساسیت در ناحیه دندان
- ایجاد فاصله بین دندان‌ها
- جابجایی دندان
- لق شدن دندان
- احساس درد و ناراحتی حین فشار آوردن به لثه
- تورم لثه
- بی حسی در ناحیه صورت
درمان کیست دندان چگونه است؟
در صورتی که از این عارضه رنج برده و به دنبال درمان آن هستید روش‌های مختلفی در این زمینه وجود دارند که از جمله بهترین آن‌ها استفاده از داروهای تجویز شده توسط دندانپزشک و جراحی است. در اغلب موارد درمان را با آنتی بیوتیک شروع کنید تا توده به مرور از بین برود، اما اگر توده بزرگ یا عفونی باشد باید حتما آن را از دهان خارج کنند. جراحی روش سریعی است که زودتر از آنتی بیوتیک جواب می‌دهد، به همین دلیل اگر صرفا به دنبال درمان فوری نیستید بهرمندی از داروهایی که دندانپزشک تجویز کرده گزینه مناسبی است.
جراحی ممکن است گزینه دلهره آوری به نظر برسد اما باید گفت که تنها راه درمان نبوده و روش‌های دیگری نیز در این حوزه وجود دارند که با استفاده از آن‌ها می‌توانید به راحتی کیست دندان را درمان کنید. اگر کیست التهابی نباشد درمان خانگی برای رفع این توده مناسب به حساب می‌آید. بدین ترتیب از محلول آب نمک استفاده کنید که شبیه به یک معجزه گر عمل کرده و به عنوان یک دهانشویه زخم لثه و دهان را از بین می‌برد. روزانه از این محلول سه مرتبه استفاده کنید تا کیست در بازه زمانی بسیار کوتاه درمان شده و علائم آن نیز رفع شوند.
پیشگیری از کیست دندان
دندانی که سالم باشد به ندرت دچار کیست می‌شود، با توجه به این موضوع مهمترین روش پیشگیری از ایجاد این نوع توده در داخل دهان رعایت بهداشت دندان‌ها در نظر گرفته می‌شود. زمانی که به خوبی بهداشت را رعایت کنید احتمال بروز این عارضه بشدت کاهش پیدا می‌کند، در طول سال حداقل 2 بار تحت معاینه متخصصین قرار گرفته و سلامت دندان‌های خود را مورد بررسی قرار دهید.
دقت داشته باشید که اگر دندانپزشک تشخیص دهد که دندان دچار عفونت شده باید درمان شود در غیر این صورت عفونت به مرور باعث ایجاد کیست دندان می‌شود. گاهی در حین معاینه دندانپزشک تشخیص می‌دهد که دندان مبتلا به توده نهفته است که در این هنگام با استفاده از آزمایش رادیولوژی به طور دقیق‌تری وضعیت دندان را بررسی خواهد کرد تا در صورت مشاهده کیست به سرعت آن را درمان کند. در نتیجه بهتر است همواره مسواک زده و از نخ دندان استفاده کنید تا امکان وجود باکتری‌های مضر را در سطح دهان کاهش دهید.
تفاوت کیست دندان و آبسه
عده‌ای بر این تصور هستند که کیست دندان و آبسه تفاوتی با یکدیگر نداشته و ماهیت آن‌ها یکی است، در صورتی که این دو نوع عارضه با هم متفاوت هستند.
- کیست شامل کیسه‌ای پر از مایع است در صورتی که آبسه عفونتی چرکی بوده که پوسته‌ای مجزا ندارد.
- آبسه نسبت به توده در دهان حساسیت بیشتری از خود نشان داده و منشا این موضوع به دلیل چرک داخل آبسه و واکنش سیسم دفاعی مقابل عفونت است.
- کیست اغلب در دوره زمانی طولانی رشد کرده و خیلی دردناک نیست، در مقابل آبسه متورم و دردناک می‌باشد.
- جالب است بدانید که امکان تبدیل شده کیست به آبسه بر اثر عفونت وجود دارد اما بر عکس آن اتفاق نمی‌افتد.
عوارض کیست دندان
در صورتی که کیست دندان درمان نشود عوارض ناخوشایند و جدی را به دنبال داشته و به طور مستقیم روی سلامت دهان و دندان تاثیرگذار خواهد بود، همچنین در مواردی مشاهده شده که سلامت عمومی افراد را تحت الشعاع قرار می‌دهد.
- درد شدید
زمانی که کیست شروع به رشد کند به مرور فشار روی دندان و بافت اطراف آن افزایش پیدا می‌کند که این موجب درد شدید شده و به تمامی نقاط صورت سرایت می‌کند. - عفونت
همانطور که گفته شد زمانی که کیست عفونی شده باشد موجب به وجود آمدن آبسه شده و با عوارضی چون تورم، قرمزی و درد شدید همراه خواهد بود. - تخریب استخوان فک
از جمله مهمترین عوارض کیست دندان را باید تخریب استخوان در نظر بگیریم، اگر این توده بدون درمان رشد کند ساختار استخوان را تضعیف می‌کند. - افتادن دندان
در صورت عدم درمان این توده، این امکان وجود دارد که دندان شل شده و در نهایت به افتادن آن منجر می‌شود. - مشکل در بلع غذا
زمانی که توده بزرگ باشد در هنگام خوردن غذا و جویدن مشکل به وجود آورده و در مواردی نیز به حین صحبت کردن باعث اذیت شدن می‌شود. - گسترش عفونت به بدن
در موارد نادر دیده شده که عفونت ناشی از این توده به سایر نواحی بدن چون سینوس گسترش پیدا کرده است. - تبدیل کیست به تومور
در نهایت این احتمال وجود دارد که توده به تومور بدخیم تبدیل شده و آسیب جدی به بدن وارد کند.
علل کیست دندان
در بسیاری از موارد مشاهده شده که کیست دندان در انتهای ریشه دندان از بین رفته به وجود می‌آید، علاوه بر این موضوع فاکتورهای مختلفی روی به وجود آمدن این توده موثر هستند که از جمله مهمترین آن‌ها باید به موارد زیر دقت داشته باشید:
- ناموفق بودن عصب کشی یا درمان نامناسب
- رشد نامناسب دندان در داخل دهان
- سندرم گورلین یا سندرم سل کارسینوم نووید
- داشتن دندان نهفته در داخل دهان
- از بین رفتن دندان
این عوامل شرایطی را ایجاد می‌کنند تا توده در قسمت‌های مختلف لثه ایجاد شده و باعث کاهش سطح سلامتی دهان می‌شوند، بدین ترتیب در صورتی که علائم ذکر شده را مشاهده کردید می‌توانید در بازه زمانی کوتاه به کلینیک معتبر این حوزه مراجعه کرده و از خدمات دندانپزشکی بهرمند شوید.
